بيماری صرع

صرع اختلال مزمن و طغيان عمل مغزي است که به علت تخليه الکتريکي نامتعارف و متناوب نورونهاي مغز پيذا ميشودو علائم آن حملات ناگهاني و موقت بيهوشي و تشنج متناوب با فواصل سلامت ظاهري است.

گاه علت صرع وجود يک اختلال ساختماني در مغز است اما در اغلب موارد هيچ علت خاصي يافت نمي‌شود. در برخي از کودکان مبتلا، حملات تشنجي به دنبال يک محرک حسي مثل نورهاي درخشان و شديد بروز مي‌کنند و در برخي ديگر هيچ عامل شروع کننده‌اي وجود ندارد. در صرع نشاندار حملات ناگهاني را مي‌توان در يکي از چندين علت شناخته شده جستجو کرد که شامل تومورهاي مغزي ، بيماريهايي که بر رگهاي خوني مرکزي اثر مي‌گذارند و انواع سموم مي‌باشد. به غير از صرع علل متعدد ديگري نيز براي تشنج وجود دارد که يکي از آنها تب بالاست (تشنج ناشي از تب). انواع صرع انواع مختلفي از تشنجهاي صرعي تاکنون شناخته و تعريف شده است. در بچه‌ها تشنجهاي تونيک – کلونيک شايعتر است، بيشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع ، از اين نوع تشنج رنج مي‌برند، صرع کوچک يا ابسانس دومين نوع شايع صرع ( epilepsy) در کودکان است. صرع موضعي يا صرع حرکتي و صرع نسبي يا پارشيال خوش‌خيم از ديگر انواع صرع هستند. صرع بزرگ يا تشنج تونيک – کلونيک شايعترين نوع صرع ، صرع اصلي (Grand mal) است. آن هنگامي رخ مي‌دهد که مناطق حرکتي مغز دچار عارضه شده است و اسپاسمهاي شديد و بي‌هوشي را دربردارد. در اغلب موارد صرع اصلي ، قبل از آغاز حمله و غش به بيمار يک حالت دروني دست مي‌دهد که اين اخطار خوانده مي‌شود. اين حالت در لاتين Aura ناميده مي‌شود و مي‌تواند به صورت رواني يا جسمي باشد. مثل شنيدن صدايي (جسمي) و يا احساس خوشبختي يا بدبختي (رواني). بيمار ممکن است بوي مشخصي را حس کند و يا گمان کند که نور درخشنده‌اي مي‌تابد. بعد از چند لحظه بيمار بي‌هوش مي‌افتد که اين مرحله کوتاه، تونيک است که تمام ماهيچه‌ها متشنج و منقبض مي‌شوند، تنفس بيمار قطع مي‌شود و رنگش نيز ممکن است کبود شود. مرحله بعدي کلونيک است که اندامها تکانهاي مختصري مي‌خورند. در خلال اين مدت بيمار ممکن است زبانش را گاز بگيرد. مراحل علائم تشنج تونيک – کلونيک به ترتيب زير است:

تحريک پذيري يا رفتارهاي غيرعادي به مدت چند دقيقه پيش از بروز تشنج (Aura).

اسپاسم و انقباض عضلات که 30 ثانيه طول مي‌کشد و کودک در طي آن بيهوش شده و به زمين مي‌افتد و تنفس نامنظم مي‌شود.

حرکات پرشي اندامها يا صورت که مي‌تواند از 20 ثانيه تا چند ساعت طول بکشد. در اين مرحله ممکن است کودک زبانش را گاز بگيرد و کنترل مثانه يا روده را از دست بدهد.

پس از آنکه تشنج متوقف شد، ممکن است کودک تا چند دقيقه و به ندرت تا ده دقيقه بيهوش باقي بماند.

بعد از بازگشت هوشياري کودک معمولاً گيج است و سردرد دارد و ممکن است به خواب رود.

صرع کوچک يا تشنج ابسانس صرع کوچک (Petit mal) ، که در آن مناطق حسي دستگاه عصبي مرکزي دچار آسيب مي‌شود. در بين بچه‌ها شايع است که معمولا تشنج آني است و يک لحظه به طول مي‌انجامد. کودک بازي را متوقف کرده و ساکت مي‌ايستد در حالي که يک حالت سستي و بي‌حالي در صورتش ديده مي‌شود. پس صرع کوچک عبارتست از زايل شدن شعور براي مدتي کوتاه ، بدون اينکه در بيمار تشنج يا زمين خوردگي و يا Aura ديده شود. اين نوع صرع يکي از شايعترين صرع‌ها نزد کودکان و دانش آموزان است . رنگ پريده ، چشمانش به يک نقطه خيره شده و از اطراف خود بي‌خبر است. مدت آن حتي امکان دارد بسيار کوتاه بوده و قابل رويت نباشد. شروع آن از سه تا سيزده سالگي است که اگر درمان اصولي شود براي هميشه از بين مي‌رود و در غير اينصورت در سنين بالاتر به صرع بزرگ تبديل خواهد شد.

از علل اين نوع صرع ، تومورها ، حوادث ، تصادف ، ضربه‌هاي مغزي و ... را مي‌توان بيان کرد. از نشانه هاي بارز صرع کوچک که مي‌توان در کلاس درس مشاهده کرد، نحوه نوشتن املا دانش‌آموزان است که ممکن است در حين حمله ، دو يا سه خط از املا را جا بيندازند. پس از حمله علاوه بر رنگ پريدگي ، سستي و بي حالي ، احساس خواب به کودک دست خواهد داد.

پس در طي اين نوع حمله تشنجي ، کودک براي 10 تا 15 ثانيه هوشياري خود را از دست مي‌دهد و به فضا خيره مي‌شود و فعاليتهاي معمول وي متوقف مي‌شود اما به زمين نمي‌افتد. و پس از بازگشت هوشياري ، کودک چيزي از حمله خود به ياد نمي‌آورد. صرع موضعي هوشياري بيمار در اين نوع صرع مختل نمي‌شود و تظاهرات صرعي به صورت حرکتي ظاهر مي‌شود. ابتد از يک نقطه شروع شده و به تدريج ساير قسمتهاي بدن را فرا مي‌گيرد. به اين نوع صرع ، صرع جانسوني نيز مي‌گويند. البته نوع ديگر صرع موضعي حرکتي بدون انتشار است که تشنج فقط در يک عضو ظاهر شده و در همان جا باقي مي‌ماند. مدت حمله حدود يک تا دو دقيقه است ولي ممکن است در بعضي از افراد مدتها طول بکشد. نوع ديگر صرع فرمي از اپي‌لپسي است که کمتر شايع است ، صرع نسبي يا پارشيال خوش‌خيم که سبب حرکات پرشي در يک سمت از صورت يا يک اندام مي‌شود. همچنين هوشياري نيز ممکن است مختل شود. در اغلب موارد کودک مبتلا به يک نوع صرع است ، با اين حال برخي کودکان مبتلا به انواع پيچيده‌تر اپي‌لپسي هستند که ترکيبي از دو يا چند نوع مختلف است. اقدامات اوليه در فردي که تشنج کرده اگر کودک دچار يک تشنج تونيک – کلونيک شده او را به يک سمت بخوابانيد و سرش را همسطح يا پايينتر از بدنش قرار دهيد. بر طبق اصول کمکهاي اوليه بايد جسم سختي را بين دندانهاي بيمار قرار داده تا از گاز گرفتن زبانش جلوگيري کنيد و او را به پشت خواباند و مطمئن شد که بطور معمولي نفس مي‌کشد. هرگز چيزي را با فشار ميان دندانهايش قرار ندهيد. در بيشتر مواقع تشنجات بعد از يک دقيقه متوقف مي‌شوند و بعد از آن يک دوره خواب و استراحت است ولي اگر تشنجات بيشتر از چند دقيقه به طول انجامد حتما بايد بيمار را به بيمارستان رساند. همچنين اگر کودک تاکنون يک تشنج تونيک – کلونيک نداشته و نخستين باري است که به اين نوع حمله دچار مي‌شود، به سرعت کودک را به نزديکترين بيمارستان برسانيد.

در مورد ساير انواع تشنج کودک را در يک محل آرام نشانده و صبر کنيد تا تشنج کاملاً برطرف شود و کودک هوشيار شود. سپس به آرامي با او صحبت کنيد و به او آرامش خاطر بدهيد. از زدن يا تکان دادن کودک براي متوقف کردن تشنج خودداري کنيد. اقداماتي که پزشک انجام مي‌دهد: 1- پزشک نخست از شما سؤالاتي در مورد رفتارها و علائم کودک (قبل، در طي و بعد از حمله تشنج) مي‌پرسد. براي مشخص کردن عوامل محرک احتمالي، ممکن است از شما خواسته شود تا دقيقاً نوع فعاليت کودک را هنگام بروز حمله مشخص کنيد.

2- يک نوار مغزي الکتروآنسفالوگرافي EEG از کودک گرفته مي‌شود تا به تشخيص نوع صرع کمک کند. در مواردي که تشخيص صرع از هيستري (تمارض) امکانپذير نباشد از الکتروانسفالوگرافي استفاده مي‌شود. 3- انجام MRI مغزي ممکن است براي تشخيص ناهنجاريهاي ساختماني مغز لازم باشد.

4- انجام آزمايش خون براي تشخيص اختلالات الکتروليتي به عنوان علت تشنج ضروري است. درمان امروزه کنترل بيشتر انواع صرعها ميسر است با استفاده از داروهاي مناسب بطور روزمره مي‌توان از بروز حمله جلوگيري کرد. کودکان مبتلا به صرع ، نياز به مصرف منظم داروي ضد تشنج دارند. اين داروها معمولاً به مدت دو تا چهار سال بعد از آخرين حمله تشنج ادامه مي‌يابند و سپس مي‌توان به تدريج ظرف چند ماه آنها را قطع کرد. اگر حملات صرع با دارو کنترل نشوند و همچنين MRI يک ضايعه مغزي را نشان دهد، ممکن است جراحي (خيلي به ندرت) مورد بررسي قرار بگيرد. پيش آگهي پيش آگهي صرع بسته به نوع آن متفاوت است. بيشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع "تونيک – کلونيک" که به مدت دو سال حمله‌اي نداشته‌اند، عود نخواهند داشت. اغلب کودکان مبتلا به صرع نسبي خوش‌خيم، خود به خود خوب مي‌شوند و بعد از بلوغ احتياج به مصرف دارو ندارند. پيش آگهي صرع کوچک (ابسانس) مبهم و نامعلوم است. اغلب کودکان، حتي کودکاني که مشکلشان حل نشده، هيچ ناتواني و معلوليتي از نظر ذهني پيدا نمي‌کنند و مي‌توانند به مدارس معمولي بروند و در اغلب فعاليتهاي ورزشي شرکت کنند. راههاي پيشگيري اکثر علل صرع قابل پيشگيري هستند. شش گام اساسي براي پيشگيري از ابتلا به صرع که سازمان جهاني بهداشت بيان کرده است عبارتند از: مراقبتهاي پيش از تولد ، زايمان بي خطر ، کنترل تب در کودکان ، کاهش ضربه مغزي ، کنترل بيماريهاي عفوني و انگلي و مشاوره ژنتيک. تغييرات رواني صرع تغييرات رواني صرع دو نوع است يکي زودگذر و ديگري ثابت که تغييرات شخصيتي صرعي نامگذاري مي‌شود. حالت زودگذر يک حالت استثنايي است که بتواند بعد از يک حمله در وي ظاهر شود و چند هفته طول مي‌کشد. اثرات مهمش تيرگي سطح هوشياري است به طوري که گاهي اوقات بيمار نمي‌تواند کارهاي روزانه انجام دهد. حالت ثابت از تغييرات اين دسته خلق و احساس ناپايدار ، چسبندگي ، کينه توزي ، فکر نامعلوم و مجهول ، علاقه به جزييات و فراموش کردن کليات و حالت کندي رواني را مي‌توان نام برد.

منبع:

روانشناسي کودکان و نوجوانان استثنايي.دکتر ميلاني فر